Thiên niên kiện hay được gọi với cái tên khác như củ ráy rừng, Sơn Thục được biết đến với hình dạng là một loại cây cảnh cực đẹp mắt, dễ trồng, dễ sống và thân thiện với môi trường. Nhưng ít ai biết được loại cây cảnh này còn có những công dụng trong chữa bệnh mà mọi thầy thuốc đang cật lực tìm kiếm.
Mô tả đặc điểm thiên niên kiện
Bền ngoài thiên niên kiện trông khá giống hình dạng cây môn, hay cây bạc hà tuy có lá nhỏ hơn và thân thấp, thường làm cảnh và không ăn được. Cây sống lâu năm nhờ thân rễ bò dài, có mùi thơm và có xơ như thân cây sen. Lá cây mọc ra từ rễ không phân nhánh thuộc dạng rỗng hút nước, phiến lá sáng bóng, nhẵn không lông dài từ 25-30cm, có 3 cặp gân gốc chạy từ gốc lá ra rìa lá với khoảng 7 cặp gân phụ. Cây có cuống dài kiểu như cây trầu bà.
Cụm hoa là những bông mo màu xanh dài khoảng 4-6cm, buồng 3-4cm ngắn hơn mo có bầu chứa nhiều noãn. Quả mọng chứa nhiều hạt có rạch nhưng thường cây chỉ thấy lá và lồi củ lên mặt đất hoặc rất khó thấy. Mùa hoa thường ra vào cuối màu xuân, đầu mùa hạ.
Xem thêm: Cây vông nem chữa mất ngủ, đau nhức xương khớp, kinh nguyệt không đều, bệnh trĩ
Thành phần hóa học có trong thiên niên kiện
Trong thân và rễ thiên niên kiện có khoảng 0,8-1% tinh dầu. Tinh dầu màu này có màu vàng nhạt, mùi thơm khá dễ chịu có thể dùng để xông giải cảm và giảm đau đầu, thư giãn. Trong tinh dầu có chừng 40% l-linalol, một ít terpineol và chừng 2% este tính theo linalyl acetat. Ngoài ra còn có sabinen, limonen, a-terpinen, acetaldehyt, aldehyd propionic.
Thành phần dược lý: Thân và rễ Thiên niên kiện có tác dụng ức chế yếu phù bàn chân chuột cống trắng gây bằng kaolin không gây ảnh hưởng trên u hạt thực nghiệm gây bằng amian. Ngoài ra còn gây teo tuyến ức chuột cống đực non mức độ yếu.
Đọc thêm: Lá Đinh Lăng chữa đau xương khớp, rối loạn tiêu hóa, bệnh ngoài da, thiếu máu, mất ngủ
Dược liệu này còn có tác dụng như ức chế sự co thắt cơ trơn ruột chuột lang cô lập gây nên bởi histamin và acetylcholin, gây giãn mạch ngoại biên và có tác dụng yếu ổn định màng hồng cầu in vitro. Liều chết LD50 của thiên niên kiện cho chuột nhắt trắng uống là 245g/kg.
Phân bố
Cây thiên niên kiện thường mọc hoang ở rừng, nơi ẩm ướt cạnh suối hoặc dọc bên bờ suối. Trên thế giới cây cây thường phân bố ở khu vực nhiệt đới châu Á và châu Mỹ. Ở Việt Nam, cây thiện niên kiện thường có ở các tỉnh như Quảng Nam, Hà Tĩnh…
Công dụng của thiên niên kiện
Thiên niên kiện có vị đắng cay, mùi thơm, tính ấm. Sabinen, Limonen, A-terpinen, Acetaldehyt, Aldehyd propionic có trong thành phần của thiên niển kiện còn có tác dụng chống viêm và làm giảm đau nhanh tình trạng nhức mỏi các gân xương, các khớp.
Xem thêm: Cao trăn chữa đau nhức xương khớp, cơ thể gầy yếu, suy nhược.
Lượng tinh dầu có trong thiên niên kiện có thể thúc đẩy lưu thông huyết dịch, giảm đau và chống đông máu tương đối mạnh. Điều trị phong hàn và xương khớp là những công dụng chính trong thành phần hoạt chất cây thiên niên kiện.00
- Chữa tê thấp, nhức mỏi gân cốt: Kết hợp 12g thiên niên kiện cùng với 12g bao gồm các loại gồm Cỏ Xước, Thổ Phục Linh, Độc Lực sau đó đem sắc lên cùng 1 lít nước còn 1/3 chia làm 3 lần uống trên ngày có tác dụng để trị tê thấp, nhức mỏi.
- Chữa đau bụng kinh ở phụ nữ và hỗ trợ điều trị chứng rong kinh, rối loạn kinh nguyệt: Dùng các vị thuốc sau với liều lượng bằng nhau gồm Thiên niên kiện, Rễ bưởi bung, Rễ bướm bạc, Gỗ vang, Rễ sim rừng đem sắc cùng 1 lít nước cạn còn 1/3 chia làm 2-3 lần uống trên ngày.
- Chữa rôm sảy, mẩn ngứa, dị ứng: Thiên niên kiện, gừng tươi, củ sả, tất cả rửa sạch, giã nát rồi đắp lên vùng da bị bệnh. Thực hiện đều đặn trong vòng 2-3 ngày.
- Chữa thấp khớp, nhức xương gồm rất nhiều cách. Sau đây là 3 cách với các vị thuốc dễ tìm như sau:
Cách 1: Dùng 20g đảng sâm, 16g hoài sơn, 10g ngưu tất, 8g nhục quế cùng 12 g các loại thảo dược bao gồm Thiên niên kiện, Dây chiều, Kê huyết đằng, Đan sâm, Thục địa, Xích thược, Thổ phục linh, Độc hoạt, Khương hoạt, Tang ký sinh, Đỗ trọng. Đem tất cả sắc cùng 1 lít nước cô cạn còn 1/3 chia làm 3 lần uống. Mỗi ngày 1 tháng.
Cách 2: Dùng 50g mỗi loại vị bằng nhau gồm Thiên niên kiện, Kê huyết đằng, Hà thủ ô trắng, Ngũ gia bì đem ngâm với rượu nếp trắng loại trên 40 độ cùng rắn hổ mang, rắn ráo, rắn cạp nong hoặc bò cạp khô theo tỷ lệ rượu 1:1 hoặc đổ sấp các thành phần thảo dược trên. Đậy kín sau 3 tháng có thể sử dụng. Nên uống trước bữa ăn mỗi lần 1 ly nhỏ
Cách 3: Thiên niên kiện, cốt toái bổ mỗi vị 10g, bạch chỉ 8g, sắc lên uống mỗi ngày 1 thang.
- Chữa dị ứng, mẩn ngứa, lở loét hay ghẻ: Dùng 10g Thiên niên kiện, 10g Sả, 10g Gừng sắc uống trong ngày. Hoặc có thể kết hợp dùng thiên niên kỷ lá đem giã nát và dùng nước thoa lên vết lở loét ngày 1 đến 2 lần.
Tham khảo thêm: Cây dền gai chữa thoát vị đĩa đệm, xương khớp, sỏi thận, ho có đờm
Bài thuốc tuyệt vời từ thiên niên kiện ngâm rượu
Đối với thiên niên kiện khô
Khi sử dụng thiên niện khô các bạn cần phải đặc biệt chú ý tới cách bảo quản. Có thể sơ chế với số lượng lớn sau đấy bỏ vào túi nilon đóng kín và bảo quản tại nơi khô thoáng, tránh ánh sáng sực tiếp của mặt trời. Sau khoảng 1 tháng nếu thiên niên kiện khô chưa hết các bạn có thể đem ra ngoài để phơi nắng để tránh ẩm mốc. Thông thường thường thiên niện khô sẽ được kết hợp sử dụng cùng với một số vị thuốc khác để tăng mức độ hiệu quả trong điều trị bệnh.
Đối với thiên niên kiện ngâm rượu
Chuẩn bị nguyên liệu gồm củ thiên niên kiện 1kg, Ngưu tất: 100g, Câu kỷ tử: 100g, Hổ cốt: 100g. Tất cả đem thái lát mỏng đem phơi khô sau đó rửa sạch bỏ vào bình thủy tin ngâm cùng 2 lít rượu nếp trên 40 độ. Đậy kín và lưu lại sau 1 tháng khi màu chuyển thành màu vàng sẫm là được. Nên dùng 1-2 ly nhỏ mỗi ngày trước mỗi bữa ăn.
Ngâm rượu để xoa bóp: Những lúc bị trật khớp, bong gân sưng đau hoặc đau lưng do làm việc quá sức thì việc kết hợp các bài thuốc cùng thiên niên kiện xoa bóp sẽ giúp làm tan vết bầm cũng như sưng đau nhanh chóng.
Tìm hiểu thêm các bài viết về đau nhức xương khớp.
Bài thuốc gòm huyết giác 40g, đại hồi 12g, quế chi 12g, địa liền 20g, thiên niên kiện 20g, long não 15g. Tất cả đem tán thành bột ngâm trong cồn khoảng một tuần để loại bỏ hết độc tố, mủ độc. Mỗi ngày nên mở nắp ra khuấy đảo đều cùng bột long não. Sau một tháng có thể dùng để xoa bóp.
Đối tượng thường sử dụng thiên niên kiện
- Người già bị đau nhức xương khớp.
- Người mắc bệnh phong tê thấp: Đau khớp gối, đau cổ vai gáy, tê bì chân tay, đau lưng dưới…
- Người bệnh bị gai cột sống, thoái hóa cột sống.
- Bệnh nhân bị các bệnh về hệ tiêu hóa: viêm dạ dày, đau dạ dày, viêm ruột…
Tin khác: Cây hy thiêm chữa bệnh gout, đau nhức xương khớp, huyết áp thấp, mất ngủ.
Lưu ý khi dùng thiên niên kiện
- Không nên lạm dụng uống rượu quá nhiều, dùng nhiều quá sẽ có nguy cơ ngộ độc cao.
- Khi bị ngộ độc người bệnh sẽ bắt gặp các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, ngất xỉu. Khi đó cần nhanh chóng tới các cơ sở y tế để khắc phục.
- Và khi tìm mua cần chọn nơi uy tín vì dễ gây nhầm lẫn với các loại thảo dược khác hoặc cây có độc tố.
- Người âm hư nội nhiệt, táo bón, nhức đầu không nên dùng.
- Sử dụng tối đa khoảng 10g thiên niên kiện cho mỗi thang thuốc.
- Khi dùng thiên niên kiện khô để ngâm rượu không nên cho quá nhiều và không nên uống quá 2 chén nhỏ một ngày vì có thể gây ra ngộ độc, nôn ói, chóng mặt, đau đầu.
- Lưu ý khi sử dụng thiên niên kiện: Người âm hư nội nhiệt, táo bón, nhức đầu không nên dùng.
Cây thiên niên kiện là một loài cây thân thảo thường mọc hoang ở các thũng lũng. Là một loại thuốc quý được ứng dụng nhiều trong đông y để chữa trị một số bệnh như tê thấp, đau nhức chân tay, đau dạ dày…Nếu bạn muốn sử dụng cây để làm thuốc chữa bệnh hãy tham khảo thêm ý kiến bác sĩ trước khi dùng để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả.
Nguồn: https://binhngamruouhanquoc.com/